zspporajow@gmail.com (75) 77-38-223 | (75) 77-38-227

Majątek Rycerski

Do roku 1559 mówi się tylko o “wsi Porajów”. Dopiero w tym roku wspomina się Majątek rycerski, który jako lenno otrzymał Nikolaus Dornspach.

W roku 1562 Dornspach uznany został za rycerza i majątek stał się majątkiem rycerskim. Właściciel majątku był również przedstawicielem prawa dla Porajowa i miał swój sąd patrymonialny, mianowany przez adwokata. 1)

Dopiero w 1856 sądownictwo to zostało przekazane kolegialnemu Sądowi Okręgowemu. 2)

W 1622 Burmistrz Zittau Johann Nesen stał się właścicielem Porajowa Dużego. Tutaj po raz pierwszy pojawia się nazwa “Porajów Duży.” 3)

W 1757 spaliły się wszystkie zabudowania majątku. Wichura przeniosła płomienie z majątku w Porajowie Małym, gdzie wybuchł pożar. 4)

Pożar w 1828 spowodowało podpalenie. Z tego powodu poszukiwano listem gończym 56 letniego starszego parobka Gottlieba Kleinerta, ten jednak popełnił samobójstwo. 5)

W 1924przez podpalenie zniszczeniu uległa stodoła i spalił się stóg słomy. 6)

O Starej lipie w ogrodzie mlecznym majątku wspomina się już w 1841 roku. W tamtych czasach stanowiła ona altankę w swych ogromnych rozgałęzieniach. 7) W 1935 została bardzo uszkodzona przez burzę. Celem stabilizacji konary zostały połączone ze sobą na ok. 5 m wysokości, a pusty pień został wypełniony cementem. W 1937 lipa została wpisana do księgi pomników przyrody. 8)

Król Jan I Saksończyk odwiedził w 1856 Porajów Duży i był gościem u właściciela majątku Möncha. Aby uczcić ta wizytę, Mönch postawił obelisk w ogrodzie mlecznym. 9)

W tygodniowych Wiadomościach z Zittau, w 1848 roku, rozstrzyga się spór między właścicielem majątku Mönchem i Radnym Miasta Henselem. Hensel oskarżył Möncha o obrazę honoru i wystąpił z wnioskiem względem oskarżonego:

    1. przyznania kary w domu pracy poprawczej oraz
    2. poniesienia wszystkich kosztów a także
    3. ogłoszenia wyroku w gazecie.

W tym względzie Królewski Sąd Rejonowy w Löbau zasądził jak następuje:

    1. nie przyznawać kary oskarżonemu w ustalonej sprawie oraz
    2. zasądził stronie skarżącej poniesienie wszystkich kosztów. 10)

Podczas II wojny światowej, w latach 1941 – 1942, do majątku rycerskiego przeniesiono oddział patrolowy obozu jeńców wojennych z koszarów w Sieniawce. Od 1942 w majątku zakwaterowano 70 do 80 jeńców wojennych, którzy pracowali u ogrodników i gospodarzy. 11)

Źródło:

  1. Morawek j.w.
  2. Wiadomości z Zittau z 24 września 1856
  3. Morawek j.w.
  4. Morawek j.w.
  5. Morawek j.w.
  6. Morawek j.w.
  7. Morawek j.w.
  8. Archiwum miasta Zittau IIc – I-26 nr 14 dział 268/11
  9. Morawek j.w.
  10. Tygodniowe wiadomości z Zittau nr 81 i 82 oraz z 11 sierpnia 1849
  11. Archiwum miasta Zittau IIc – I.26 nr 15 dział 268/11

Właściciele majątku rycerskiego

 Pierwsza udokumentowana wzmianka miejscowości Sieniawka, Porajów i Luptin w roku:

1387

W związku ze sprzedażą tych wsi przez pana von Donyn, burgrabiego i pana Gräfensteina “Radzie Zittau za 1035 marek i 40 groszy praskich” 1) Kupno to zostało potwierdzone

1390

przez Króla Wacława IV. Miasto pozostało w posiadaniu tych wsi do czasu nałożenia kary na związek sześciu miast.

1547

w wyniku którego zostało ono ukarane poprzez odebranie wszystkich dóbr i przywilejów przez Króla Ferdynanda I. Do 12 przedstawicieli Zittau, którzy musieli się usprawiedliwić na Hradczanach w Pradze, należał notariusz Nikolaus Dornspach. Zręcznemu mężczyźnie udało się jednak wkrótce zaskarbić łaski króla i jego Rady, ponieważ już w

1548

był drugim, a od

1549

do 1577 pierwszym burmistrzem Zittau. 2) Później skupiał w sobie jeszcze wiele innych funkcji w mieście, jak Ojciec najwyższej Rady Kościoła, Ordynator szpitala, Szef piwnic, Zarządca majątku w Oybin, Podskarbi itd. Dornspach był cztery razy odznaczany przez podniesienie stanu. 3) Już w

1552

nazywał się “von Dornspach”.

1559

Nastąpiło pierwsze jego ułaskawienie przez Cesarza Ferdynanda, a w

1578

drugie ułaskawienie przez Cesarza Rudolfa II, zgodnie z którym, majątek w Porajowie został uwolniony przez Sądownictwo w Zittau, a Dornpachowi przyznano miano rycerza. W akcie uwolnienia zawarto również wyrazy współczucia dla miasta. Jeśli chodzi o ten majątek rycerski, Dornspach “nie miał słuchać nikogo, lecz samego jego królewskiego Majestatu i następnych królów Czech oraz Murgrabii w Łużycach Górnych, bądź w jego imieniu, wójta. Przez te przywileje, ściągnął Dornspach kilku wrogów do miasta. We wszystkich zasługach, jakie Dornspach osiągnął dla miasta, rozumiał również, że dla siebie osobiście też musi zapewnić zysk. Dornspach umarł w

1580

nie zostawiając potomka. Swoją posiadłość zapisał w testamencie żonie, pani Elisabeth von Dornspach z Porajowa, z domu Schnitter. Po jej śmierci w

1616

majątek przejął jej brat Benjamin Schnitter. Następcą był jego zięć Johann Nesen, Burmistrz Zittau. Morawek pisze:

“Poprzez swoje drugie małżeństwo w

1622

wszedł w posiadanie Porajowa Dużego”. To jest pierwszy raz, gdy pojawia się nazwa Duży Porajów. Nesen zmarł w 1654.

Jeszcze za życia Nesena, majątek rycerski nabył przez kupno Martin Eichler von Auritz. Po jego śmierci w

1633

przeszedł on w posiadanie syna Johanna Eichlera. Oprócz majątku rycerskiego, posiadał on także majątek ziemski w Porajowie Małym. Jego żona Anna Margarethe, wdowa Eichler von Aritz, za zgodą dzieci, przejęła majątki po śmierci swego męża w roku

1670

Od 1671 wnosiła zażalenia wobec Rady Miasta Zittau, która żądała od niej podatków i opłat oraz innych datków. Powoływała się na Dokument Cesarza Rudolfa II. Ponieważ nie było zgody, spór ciągnął się do 1829, a zatem 158 lat. Spór zakończył się na korzyść miasta.

Gustav Friedrich Schmeiß z Ehrenpreißberg poślubił w

1679

Anne Margarethe wdowę po Johannie Eichlerze v. A. i w ten sposób wszedł w posiadanie Kopaczowa, Białopola i Porajowa. W 1691 poległ jako pułkownik. Zatem majątek znów przejęła jego żona Anna Margarethe.

1692

Umiera i ona

1695

Ze względu na niepełnoletność jej syna Johanna Adolpha Schmeißa v.E., majątek rycerski aż do

1708

był zarządzany przez kuratora. Po śmierci Johanna Adolpha Schmeißa v.E. w

1729

przeszedł w spadku na jego syna Johanna Andreasa Schmeißa v.E. wraz z rodzeństwem.

Kopaczów, Biedrzychowice i Białopole zostały sprzedane Ernstowi von Kyaw, Porajów Duży w

1738

Christianowi Traugottowi von Burgsdorf, który był w jego posiadaniu do roku

1753

Następnym właścicielem do

1757

był Karl Alolph von Jung. Następnie do roku

1773

był Friedrich August von Seelen, spadkobierca, lennik i przedstawiciel prawa w Porajowie Dużym.

Tutaj można znaleźć u Morawka pewne nieścisłości, ponieważ pisze on, że od

1769

Gottlob Krusche był właścicielem Dużego Porajowa. Johann Friedrich Mönch ożenił się w

1763

z Anną Rosine Krusche, córką Gottloba Krusche i wszedł w posiadanie Porajowa Dużego. Zmarł w 1788. Jego małżonka zmarła w 1808. Od

1806

Gottlieb August Mönch, syn Anny Rosine był spadkobiercą, lennikiem i przedstawicielem prawa w Porajowie Dużym.

1824

Posiadanie przechodzi na jego syna, Gottlieba Augusta Möncha. W 1859 został on również właścicielem Małego Porajowa. Zmarł w 1873. 4)

1875

Do księgi wieczystej wpisuje się wspólnotę spadkobierców (dzieci Möncha) jako właściciela. 5)

1890

Mistrz budowlany Emil Sigismund Trummler (małżonek jednej z córek Möncha) kupuje majątek.

1894

Po śmierci Trummlera, majątek musi być zlicytowany. 6)

1895

Nabywa go Radca prawny dr Pusch z Oybin. Wydzierżawia go Trenklerowi. Od 1911 odbywają się negocjacje między Miastem i Puschem dotyczące kupna majątku rycerskiego. Miasto oferuje 500 000 marek. Pusch żąda 750 000 marek. Później Pusch obniża cenę do 600 000 marek. Miasto jednak odmawia. W 1916 ponownie podjęte zostają negocjacje odnośnie sprzedaży. Baza cenowa to 500 000 marek. Po wielu latach w

1918

następuje podpisanie umowy kupna za 675 000 marek. Obejmuje ona majątek rycerski w Porajowie Dużym, majątek ziemski w Porajowie Małym, Cegielnię i dom ziemski (willa zamieszkała przez Majora Lindnera). 7)

1934

Umiera dzierżawca Trenkler. Jego żona prowadzi majątek rycerski dalej aż do śmierci

1940

Miasto nie ma już zamiaru dzierżawić majątku, ponieważ przez zajęcie wielu kawałków pola na budowę osiedli, nie ma już możliwości ekonomicznej uprawy rolniczej. Pozostałe części pola oferuje się innym gospodarzom w Zittau, Sieniawce i Kopaczowie. Majątek rycerski zostaje później zniszczony. 8)

Źródło

  1. Pescheck, M. Chr. A.: Podręcznik Historii Zittau, Część 1, 1854 (strona 659)
  2. Kartki z historii Zittau. Dodatek do Wiadomości z Zittau z 19 kwietnia 1868, dr A. Tobias
  3. Kartki z historii Zittau. Dodatek do Wiadomości z Zittau z grudnia 1928 oraz stycznia 1929, E.A. Seeliger
  4. Morawek j.w.
  5. Archiwum Miejskie Drezno, Oddział Bautzen nr 2123 1205
  6. Wiadomości z Zittau z 1 grudnia 1887
  7. Wiadomości z Zittau z 31 października 1894
  8. Wiadomości z Zittau z 15 października 1924, Artykuł “Rolniczy majątek ziemski miasta i darowizny” Radny miasta Erich Elstner
  9. Archiwum miejskie Zittau IIa-I-26 nr 4 tom 5 dział 268/10

 

Szczególne wydarzenia

8 czerwca 1828 znaleziono w Nysie, w pobliżu mostu, ciało starszego parobka Gottlieba Kleinerta. 31 maja puścił z dymem majątek rycerski i był poszukiwany listem gończym. Na głowie miał silne poparzenia i w wyniku bólu utopił się. 1)

W nocy na 2 stycznia 1848 właścicielowi majątku skradziono psa na łańcuchu. Wyznaczył dukata za znalezienie złodzieja. 2)

W 1858 robotnik Falz wpadł do piaskowni majątku i wydobyto go dopiero po 2 godzinach martwego. 3)

Podczas ładowania zboża w 1871, pracownik Ephraim Traugott Schubert spadł z wozu i złamał kark.4)

Pracownik Karl August Tannert otrzymał w roku 1895 z rąk Starosty Beschwitz “Odznaczenie honorowe za wierną pracę” za 37 lat niezawodnej pracy. 5)

W 1912 roku woźnica Möse został pociągnięty przez przejeżdżające konie i w wyniku ciężkich obrażeń zmarł po 4 dniach. 6)

Mleczarzowi Tschirch, pomocnik skradł zegarek, laskę i garnitur z juki. 7)

Źródło:

  1. Morawek j.w.
  2. Tygodniowe wiadomości z Zittau z 8 stycznia 1848
  3. Morawek j.w.
  4. Wiadomości z Zittau z 17 maja 1871
  5. Wiadomości z Zittau z 20 sierpnia 1895
  6. Wiadomości z Zittau z 27 lutego 1912
  7. Gazeta Poranna z Zittau z 12 czerwca 1919

 

%d bloggers like this: