Ze względu na zmniejszającą się ilość drzewa oraz rosnące ceny, pod koniec XVII wieku zaczęto rozglądać się za innymi materiałami paliwowymi, jak węgiel i torf. ¹⁾ Wydobywany na początku w odkrywce ziemny węgiel brunatny nie był przystosowany od razu do palenia. Musiał być najpierw przerobiony na kawałki (bryłki), gdyż w urządzeniach domowych i przemysłowych w tym czasie, można było palić tylko materiałem drobnym. Ponieważ bryłki wytwarzane były bez materiału wiążącego, miały niewielką wytrzymałość i można je było transportować tylko na krótkich odcinkach. Poza tym przygotowanie bryłek podwyższało cenę węgla. Z tego względu, na początku oferowano węgiel ogrodnikom z Zittau do nawożenia i użyźniania gleby.

Jedynie zawierający piryt węgiel z Olbersdorf był w tym czasie przemysłowo przerabiany na melanteryt.

Do 1830 kopalnia działała gorzej, chociaż węgla szukano w Bertsdorf, Drausendorf, Eckatsberg, Görsdorf, Gießmandorf, Hartau, Kummersberg, Lichtenberg, Olbersdorf, Małym i Dużym Porajowie, Bogatyni, Seifhennersdorf, Zatoniu i Turoszowie. Często zdarzali się gospodarze, którzy wydobywali węgiel na swojej ziemi. Część tych miejsc uległo później przewłaszczeniu. Dopiero w 1833 fabrykanci z Liberca założyli Spółkę Akcyjną Związku Kopalni Liberec (Aktiengesellschaft Reichenberger Kohlenbauverein) celem eksploatacji węgla w Niecce Żytawskiej, aby zastąpić nim sprowadzany z południowych Czech, drogi węgiel kamienny. Pierwsza próba w Görsdorf nie przyniosła sukcesu, ponieważ nie zlikwidowano drążącej wody. Dopiero wydobycie w wyżej położonym Hartau dało rezultat. W związku z rozkwitem przemysłu w tym czasie, wzrosło zapotrzebowanie na węgiel i w 1843 Związek Kopalni Liberec zawarł kontrakt z właścicielem majątku rycerskiego Mönchem w Porajowie Dużym na eksploatację węgla. ²⁾

W 1852 roku w Niecce Żytawskiej istniało 20 kopalni podziemnych, a w Turoszowie i Drausendorf odkrywkowe. Wielkość złoża wynosiła między 2 ½ i 26 łokci, a głębokość szybów sięgała do 28 do 60 łokci. ³⁾

Pole wydobycia w Dużym i Małym Porajowie znajdowało się powyżej linii kolejowej Zittau – Liberec i rozciągało się ok. 1200 m wzdłuż linii kolejowej o maks. szerokości 400m. ⁴⁾

Związek Kopalni Liberec wykonał łącznie 17 szybów. Oprócz tych szybów od 1845, Karl-Gottlob Krause eksploatował szyb w Porajowie Małym a Erdmann Bartel w Porajowie Dużym. ^2,5)

Według statystyki Saksońskiej Inspekcji Węglowej z października 1852, wydobyto w Porajowie następujące ilości:

Wszystkie kopalnie podziemne. Wielkość naczynia eksploatacyjnego: 1 tona = 50 litrów

Zachęceni tymi osiągnięciami, 10 października 1857 roku w Tygodniowych Wiadomościach z Zittau wezwano Przedsiębiorstwo Eksploatacji Węgla Brunatnego z Porajowa Małego do subskrypcji akcji. Zysk powinien wynosić 18 do 19%. Potrzebny byłby kapitał w wysokości 50 000 talarów, który dzieliłby się na 500 akcji po 100 talarów. Później nie wspominano nigdy tejże subskrypcji. ⁶⁾

Około 1860 roku w Porajowie Dużym były 3 domy, między innymi kryty strzechą dom dla ubogich, którym w wyniku tąpnięć spowodowanych działalnością kopalni groziło zawalenie. Właściciele otrzymali odszkodowanie od Związku Kopalni i domy wyburzono.

W 1867 Związek Kopalni przekazał swe prawa eksploatacyjne właścicielowi majątku rycerskiego i wstrzymano wydobycie.

Ponieważ wydobycie odbywało się w prymitywnych warunkach, nic dziwnego, że od 1838 do 1876 w Dużym i Małym Porajowie odnotowano 14 śmiertelnych wypadków:

• 3 pracowników w wyniku upadku do szybu, ^8,9)
• 2 pracowników w wyniku uduszenia przy “złej pogodzie” i ⁹⁾
• 4 pracowników w wyniku zasypania obsuwającą się gliną ^9,10)
• 5 śmiertelnych wypadków nastąpiło w odkrywce lub przez osoby niezwiązane z produkcją. ^{9, 11, 12)}

Źródło:

1. Nowy Magazyn Łużycki tom 52 (1876) strona 84.
2. Gazeta Górnołużycka roczniki 1922 i 1923
3. Archiwum Miejskie Zittau X-IV-4 Nr 75/22 Dział 13
4. Archiwum Miejskie Zittau X-IV-4 Nr 75/23 Dział 13
5. Archiwum Miejskie Zittau III-36-a1 Nr 42 Dział 509/3
6. Tygodniowe Wiadomości z Zittau z 10 października 1857
7. Archiwum Miejskie Zittau IIc-I-18 Nr 75 Dział 262/6
8. Wiadomości z Zittau z 20 grudnia 1864
9. Murawek j.w.
10. Wiadomości z Zittau z 11 kwietnia 1860
11. Wiadomości z Zittau z 4 marca 1863
12. Wiadomości z Zittau z 5 grudnia 1873